Een Citizen science project over water en ecologie
De waterbeschikbaarheid in Vlaanderen is één van de laagste in Europa. De voorbije zomers kreunde onze natuur onder de droogte. De afgelopen jaren verzamelde het provinciebestuur samen met vrijwilligers al gegevens over de waterstanden. Maar waterstanden tonen niet alles. Ook de ecologische kwaliteit van de beken is interessant. Om meer uitgebreide informatie te verzamelen, startten het Provinciaal Natuurcentrum en de dienst Water en Domeinen een citizen science project “In de BRES voor water”, een breed gedragen burgerwetenschappelijk onderzoek.
Het onderzoek wil de waterstand én de ecologische kwaliteit van beken in Haspengouw in kaart brengen. Die gegevens kunnen dan ons beleid mee vorm geven. Om gegevens te verzamelen en te analyseren, doen we een beroep op wetenschappers, burgers en scholen. Enerzijds kunnen we zo veel meer data verzamelen, anderzijds worden burgers zo actief betrokken bij de watersituatie in onze maatschappij, en leren ze bij over het probleem van watertekort en wateroverlast voor mens en natuur. Onze partners daarbij zijn de Vlaamse Milieumaatschappij, het Bekkensecretariaat Demerbekken en het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren.
Volgens internationale normen is onze waterbeschikbaarheid "zeer weinig" en vallen we in de categorie van landen met “high water stress”. Dat komt door onze hoge bevolkingsdichtheid, de sterke verstedelijking en hoge verhardingsgraad en de drainage door landbouw en grote grondwateronttrekkingen.
In het landschap rondom ons zien we nu al de effecten van verdroging en waterschaarste. Maar wat als de waterbeschikbaarheid in de toekomst nog meer verlaagt in bepaalde periodes? Dat zou een grote impact hebben op veel waterverbruikers, zoals wijzelf in het huishouden, voor amusement en voor verkoeling, maar ook voor industriële verbruikers en tal van andere maatschappelijke activiteiten. Ook de impact op de natuur zou desastreus zijn.
- Verharding:
De regen valt op een harde bodem en kan niet meer infiltreren om onze natuur te voeden en het grondwater aan te vullen. In de plaats daarvan stroomt het water weg. In het beste geval naar een beek en zo uiteindelijk naar de zee. In het slechtste geval naar de riolering, waar het wordt vervuild door ons afvalwater.
- Verdroging:
Ook de beken kregen vaak een droogleggende functie. In de jaren ‘60 werden veel beken rechtgetrokken. Het water maakt geen bochten meer, waardoor het minder of geen contact heeft met de natuur en dus niet door de natuur kan worden opgenomen. De beperkte infiltratie en de drainage van het landschap zijn een van de belangrijkste oorzaken van ons watertekort.
- Klimaatverandering:
Een andere oorzaak van de waterschaarste is de klimaatverandering. Daardoor zullen meer extreme droogteperiodes afgewisseld worden met periodes van hevige neerslag. Het regenwater krijgt niet meer de tijd om in de grond te sijpelen en de grondwaterreservoirs aan te vullen.
- Verbruik:
Daarnaast is er ook een stijging in het waterverbruik, ondanks slimme technische oplossingen. Ook scoren we slecht op het gebied van hergebruik van water. Dat komt deels door de ongunstige ruimtelijke ordening in Vlaanderen: we wonen ver uit elkaar en niet geclusterd.
Natte natuur is waterRIJK voor onze maatschappij. Het wordt dus tijd dat we natte natuur niet langer als waterZIEK maar als waterRIJK beschouwen. Tijdelijke en permanent natte gronden, en kronkelende beken die overstromen op plaatsen waar het geen kwaad kan, zijn immers een efficiënte oplossing voor droogte én overstromingen én biodiversiteit én CO2-opslag. Water wordt er vastgehouden, vertraagd afgevoerd en kan er infiltreren naar de grondwaterlagen. Een goede beekstructuur zorgt ook voor een variatie aan planten en dieren. Dat is cruciaal voor de kwaliteit van het water in de beek. De planten en dieren vervullen een zuiverende functie.
Ingrijpen is dus noodzakelijk. Daarbij is een goede samenwerking tussen verschillende overheden en sectoren zoals natuur, landbouw, erfgoed en streekbewoners zeer belangrijk.
Ook in woonzones kunnen we de sponswerking van de bodem terug herstellen door te ontharden en het water meer ruimte te geven.
Het burgeronderzoeksproject “In de BRES voor water” van de provincie Limburg wil samen met jou de waterstand én de ecologische kwaliteit van beken in Haspengouw in kaart brengen. Ben jij geïnteresseerd in de natuur in jouw buurt en wil je wel wat tijd vrijmaken? Laat dan van je horen! Je kiest zelf een van de meetpunten in jouw buurt en vult op regelmatige basis enkele gemakkelijke vragen in. Bovendien maak je kans op een leuke prijs!
De onderzoeksperiode loopt van 1 tot 30 juni.
